كمال احمدي: خاك هاي نرم فكه، عين خوش، دشت عباس و... روزگاري نه چندان دور شاهد جانفشاني بهترين فرزندان ايران اسلامي بود؛ قهرماناني كه با بذل قطره قطره خونشان در گستره اين دشت‌هاي پهناور تابلوي زيبا و بديع ايثارگري و جهاد در راه خدا را به تصوير كشيدند تا دشمن زبون فكر‌اشغال اين خاك‌ها را هم تا ابد به ذهنش خطور ندهد. كمتراز چهار دهه بعد، جواناني از جنس همان جهادگران بازهم به فرمان ولي فقيه زمان پا در اين خاك‌هاي نرم اين منطقه نهادند تا اين بار بستري را براي به تصوير كشيدن تابلوي زيباي طبيعت يعني زراعت و كشاورزي مهيا نمايند.

طرح 550 هزارهكتاري احياي اراضي كشاورزي در نقاط مرزي خوزستان و ايلام سال‌ها پيش با انگشت تدبير رهبر فرزانه و حكيم انقلاب اسلامي كليد خورد تا با يك تير چند هدف نشانه رفته باشد. بازگشت امنيت و آرامش با كمترين هزينه به مرزهاي طولاني ميهن اسلامي، احياي زمين‌هاي حاصل خيز و بعضا بكر و تازه مناطق مرزي، افزايش توليد محصولات استراتژيك نظير گندم، ذرت، جو و... مهاجرت معكوس مردم به مناطق روستايي مرزي و عمران و آباداني اين نقاط، ‌اشتغالزايي جوانان جوياي كار وتلاش و...گره طرح با عنايت «آقا» بازشد.

چند سالي بود اين طرح به بهانه كمبود منابع مالي با كندي و حتي وقفه روبرو شده بود تا اينكه سه سال قبل بازهم با عنايت رهبري اين گره نيز باز شد و دولت اجازه يافت با برداشت  يك و نيم ميليارد دلار از صندوق توسعه ملي سرعت مضاعفي به طرح مذكور بدهد. بخش اعظمي از اين طرح در استان خوزستان قرار گرفته كه چندي پيش طي گزارشي به بيان گوشه‌اي از تلاش و خلاقيت فرزندان ملت در اجراي آن پرداختيم اما در اين گزارش قصد داريم به بيان ميزان پيشرفت طرح در نقاط مرزي استان ايلام به پردازيم. چند روزپيش به همراه يك گروه رسانه‌اي، ميهمان خاك‌هاي نرم فكه و عين خوش و دشت عباس بوديم.

46 هزار هكتار از اراضي اين دشت‌هاي نام آشنا طي سال‌هاي اخير با همت عزيزان موسسه جهاد نصرآماده كشت و زراعت شده يا مي‌شود. جزيياتي از اجراي طرح در ناحيه فكه و عين خوش ماجرا ازاين قرار است كه اين زمين‌ها في نفسه آماده زراعت نيستند و براي كشت نيازمند آب حيات مي‌باشند، بنابراين مهم‌ترين اقدام جهادي در اين رابطه انتقال آب از سرچشمه‌ها به خاك‌هاي تشنه است.

يكي از مسئولان اين كار به نام حميد رضا مرساقيان كه مديريت طرح درناحيه فكه و عين خوش را برعهده‌ دارد، مي‌گويد: «مساحت كل دشت فكه و عين خوش 30 هزارهكتار است كه از اين ميزان در 25 هزارهكتار كار لوله كشي براي انتقال آب انجام شده و 5 هزارهكتار آن درمرحله بعدي اجرا مي‌شود» وي با بيان اينكه در اين طرح از سه روش آبياري موضعي، كلاسيك ثابت و سنتراستفاده مي‌شود مي‌افزايد: «هدف از استفاده از اين شيوه‌ها كاهش مصرف آب در واحد سطح و افزايش راندمان آب است. قرار است در 30 هزارهكتار از اراضي آبياري تحت فشار صورت بگيرد كه اين كار بدون استفاده از برق و با استفاده از نيروي ثقلي انجام خواهدشد». اين مدير اجرايي سپس به مشكلات اوليه اجراي طرح فوق در مناطق جنگي‌اشاره مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «چون در اين مناطق، روزگاري نبردي سخت در جريان بوده بنابراين يكي ازعوارض اين جنگ وجود مين‌ها و گلوله‌هاي عمل نكرده در سطح خاك بود كه ابتدا بايد عمليات پاكسازي انجام مي‌شد. البته ستاد پاكسازي و مين روبي، اين كار را به صورت چشمي و تا عمق 30 سانتي متر انجام داده بود ولي به دليل گذشت زمان و حركت شن‌هاي روان و وقوع سيلاب‌ها بعضا به مواردي برمي خورديم كه همچنان ادوات باقي مانده از دفاع مقدس در اراضي وجود داشت و لذا ما مجددا كل اين زمين‌ها را پاكسازي كرديم».

وي ادامه مي‌دهد: «در مرحله بعد، بايد كار لوله كشي براي انتقال آب از سرچشمه‌ها صورت مي‌گرفت كه بخش زيادي از اين اقدام هم انجام شد و از نظرما شبكه انتقال آب تا پايان خرداد ماه تكميل مي‌شود». زمين‌هاي بكر سبب افزايش ميزان توليد شدند.

حشمت عزيزان: مديراجرايي حوزه كرخه ايلام هم درباره طرح مذكورخطاب به خبرنگاران مي‌گويد: «طرح احياي اراضي كشاورزي ايلام از جمله مصوبات سفر استاني رهبر معظم انقلاب در دهه 70 بود كه از چند سال پيش به طور جدي‌تر دنبال شد». وي با بيان اينكه زمين‌هاي فكه، دشت عباس و عين خوش چون تاكنون كشت نداشته بسيار بكر و تازه است، مي‌افزايد: «برهمين اساس ما شاهد بوديم كه در سال زراعي 95-96 از هرهكتار حدود 5 تا 6 تن گندم برداشت شد كه از ميانگين كشوري كه 7/3 تن در هر هكتار است بالاتر مي‌باشد». اين مسئول اجرايي سپس به استقبال بسيار خوب كشاورزان از اين طرح‌ اشاره مي‌كند وادامه مي‌دهد: «با اجراي طرح رهبري بسياري از روستاييان خواهان بازگشت به مناطق مرزي براي كارزراعت و كشاورزي هستند و برهمين مبنا قرار است با تشكيل تعاوني‌هايي كار واگذاري زمين‌ها به مردم صورت بگيرد كه البته در برخي مناطق ايلام اين اقدام انجام شده و يا درحال انجام است».

آبياري خاك‌هاي فكه با خون سرداران دلاور

پس از اين اظهارات، براي بازديد از روند اجراي طرح به سر زمين‌ها مي‌رويم. در طول مسير از يادمان سرداران دلاوري همچون «نابغه دفاع» سردارشهيد اسلام حسن باقري و فرمانده دلاورسپاه اسلام شهيد حسين اسكندرلو گذر مي‌كنيم؛ وجود اين يادمان‌ها و زيارت آنها سبب مي‌شود فراموش نكنيم كه براي آرامش اين روزهايمان چه خون‌هاي پربهايي بر زمين ريخته شده و چه سرمايه‌هاي گران سنگي هزينه شده تا ما خاك‌نشينان به آسودگي زندگي كنيم و روزگار طي كنيم... و چه ناجوانمردند كساني كه اين روزها با بهانه و بي‌بهانه سعي در فراموشي اين نخبه‌هاي ايثار و شهادت دارند و چه خيانتي از اين بالاتر كه عده‌اي كه بعضا بر صندلي صدارت و مسئوليت نيز تكيه زده‌اند به آن اسوه‌هاي جوانمردي پشت كرده و فرهنگ شهادت طلبي را خشونت ورزي قلمداد مي‌كنند؛ زهي تاسف!

در طول مسير و در دو طرف جاده و بر روي خاك‌هاي ماسه‌اي، نقاط سياه رنگي كه از دل خاك سر برآورده و به فواصل معيني پشت سرهم قرار گرفته توجهم را به خود جلب مي‌كند. قدري جلو مي‌روم و مي‌بينم آن نقاط سياه رنگ، سر لوله‌هايي است كه براي آبياري زمين‌ها از دل خاك بيرون گذاشته شده است.

يكي از مجريان اين كار مي‌گويد: «اين لوله‌ها در عمق 50 سانتي زمين كار گذاشته شده و در فواصل 20متري از يكديگر شير خودكار يا همان آب پاش قرار مي‌گيرد كه در طول شبانه‌روز قرار است كار آبياري باراني را انجام دهد». وي بابيان اينكه براي هر مزرعه 10هكتاري به طور متوسط حدود60 كيلومتر لوله كشي انجام شده است مي‌افزايد: «براي اين لوله كشي هيچ هزينه‌اي از كشاورزان دريافت نمي‌شود».

طاهر چناني يكي از كشاورزاني است كه زمينش را تحويل گرفته وظاهرا بسيار خوشحال به نظر مي‌رسد چون با ديدن گروه خبرنگاري بلافاصله به گرمي از اعضاي گروه استقبال مي‌كند و مي‌گويد: «با استفاده از سامانه آبياري جديد 5 هكتار را 5 ساعته آبياري مي‌كنيم در حالي كه اين 5 هكتار قبلا با شيوه غرقابي 5روز طول مي‌كشيد». خدا سايه رهبر عزيزمان را بر سر ما نگه دارد.

ترار دستان يكي ديگر از كشاورزاني است كه مي‌گويد خدا سايه رهبر عزيزمان را بر سر ما نگه دارد چون با اجراي طرح رهبري بسياري از مردم منطقه دوست دارند زمين داشته باشند و كشاورزي كنند همچنين جوانان و فرزندان ما كه بيكارند با اين طرح مشغول به كار مي‌شوند. وي تاكيد مي‌كند كه در طرح رهبري و براي لوله كشي بر سر زمين‌ها هيچ پولي از ما نگرفته‌اند و قراراست مردادماه زمين هايمان را پس از اجراي لوله كشي و انتقال آب تحويل دهند.

علي حق گوي كشاورزي است كه در بخشي از زمين هايش هندوانه و طالبي كاشته، مي‌گويد: تمام اعضاي فاميل ما در اين منطقه زمين دارند و مجموع زمين‌هاي ما بالغ بر 100 هكتار مي‌شود كه اغلب آنها آماده كشت است». وي يكي ديگر از فوايد طرح رهبري را صرفه‌جويي در مصرف سوخت براي موتور چاه‌ها عنوان مي‌كند و مي‌گويد: «قبل از اجراي طرح مذكور 25هزارليتر گازوئيل براي موتور چاه مصرف مي‌كرديم ولي الان با 5 هزار ليتر مي‌توانيم با پمپاژآب از چاه كل 100هكتار را آب بدهيم.

عبدالرضا فلاح رستگارهم كه به عنوان پيمانكار طرح فوق در منطقه فعال است، مي‌گويد: با اجراي اين طرح ارزش زمين‌هاي منطقه چندين برابر افزايش يافته زيرا هم راندمان آبياري بالارفته و هم به طور طبيعي ميزان كشت محصولات بيشتر مي‌شود». وي با بيان اينكه خطوط اصلي انتقال آب توسط وزرات نيرو كشيده شده و مابقي كار از جمله كانال كشي، تسطيح اراضي و تشكيل تعاوني‌هاي زراعي توسط وزرات جهاد انجام مي‌شود.

مديرعامل موسسه جهاد نصر هم از اجراي كامل طرح انتقال آب به 46 هزار هكتار از اراضي كشاورزي استان ايلام تا پايان تيرماه خبرداد. يدالله شمايلي در جمع خبرنگاران با ‌‌اشاره به پروژه احياي 550 هزار هكتار اراضي استان‌هاي خوزستان و ايلام كه به دستور مقام معظم رهبري طي سال‌هاي اخير در حال انجام است، مي‌گويد: «10 درصد از اين پروژه به وسعت 55 هزار هكتار در نوار مرزي منطقه عين‌خوش، فكه و منطقه دشت عباس ايلام قرار دارد كه در فاز اول، 46 هزار هكتار آن در حال انجام بوده و اميدواريم تا پايان تيرماه اين فاز به اتمام برسد. اين رزمنده دوران دفاع مقدس مي‌افزايد: « سال‌هاي 60-61 در اينجا بودم فكر نمي‌كردم در منطقه مرزي بتوان كار كشاورزي كرد ولي با سفر رهبرمعظم انقلاب در دهه 70 طرح احياي اراضي مناطق مرزي خوزستان و ايلام كليد خورد». شمايلي با بيان اينكه چند سال قبل رهبر معظم انقلاب مجوز برداشت يك و نيم ميليارد دلار از صندوق توسعه ملي براي اجراي كل طرح در خوزستان و ايلام را دادند، مي‌افزايد: «800 ميليارد تومان اعتبار معادل ريالي از مبلغ مذكور براي 46 هزار هكتار اراضي ايلام پيش‌بيني شده كه تاكنون 650 ميليارد تومان آن هزينه شده است و نگران تأمين منابع براي الباقي كار نيستيم.»

مديرعامل موسسه جهاد نصر در مورد تعيين الگوي كشت در اين زمين‌ها هم مي‌گويد: اين امر بر عهده سازمان جهاد كشاورزي استان خوزستان و ايلام است، اما با توجه به نوع خاك كشت گندم، جو، ذرت، كلزا و محصولات صيفي حتي درختكاري و باغباني قابل انجام است.

وي درپاسخ به سؤالي درباره چگونگي تامين آب اين طرح با توجه به خشكسالي يكي، دو سال اخير مي‌گويد: «حداقل براي تأمين آب يك دوره با وزارت نيرو تفاهم كرده‌ايم و در عين حال براي تأمين آب 46 هزار هكتار منطقه عين خوش و فكه تلفيقي از آب سد كرخه و آب چاه بهره مي‌گيريم». استفاده صد درصدي از توان ايراني وي همچنين در پاسخ به سؤال گزارشگر كيهان مبني بر اينكه چقدر از توان ايراني و تجهيزات ايراني دراين طرح استفاده شده است؟ مي‌گويد: «تجهيزاتي نظيراسكيريپر» كه براي تسطيح اراضي استفاده مي‌شود و قبلا از خارج مي‌آمد الان بومي شده و بسيار هم از مشابه خارجي‌اش كارآمدتر است در اين طرح استفاده كرده‌ايم. همچنين تمام لوله‌ها و اتصالات آبياري ايراني بوده و از شركت‌هاي داخلي خريداري شده است».

فلاح رستگار هم در اين زمينه مي‌گويد: صفر تا صد اجراي طرح‌هايي نظير زهكشي، كانال كشي و سد سازي كه قبل ازانقلاب توسط آمريكايي‌ها انجام مي‌شد الان توسط متخصصان ايراني انجام شده و مي‌شود و در بخش سدسازي و زهكشي توان فني و مهندسي ما به جايي رسيده كه مي‌توانيم آن را صادر كنيم.

چند نكته ضروري

در پايان ذكر چند نكته ضروري به نظر مي‌رسد؛ نخست اينكه چون طي سال‌هاي اخير كشور با خشكسالي شديدي روبروست، بايد مجريان اين طرح حتي المقدور از شيوه‌هاي نوين آبياري بهره بگيرند تا از كمترين آب بيشترين استفاده را ببريم. دوم اينكه با توجه به افزايش ميزان توليد محصولات كشاورزي از ناحيه طرح فوق بايستي صنايع جانبي در كنار اين طرح شكل بگيرد تا خداي ناكرده محصولات كشاورزان روي دستشان نماند؛ با احداث صنايع تبديلي و افزايش فرآوري محصولات يقينا مي‌توان به صادرات نيز فكر كرد. سوم؛ تمامي مجريان و مسئولان فعال در اين طرح اعم از كارفرما و پيمانكار به طور جدي بايد از ريخت و پاش جلوگيري و حساب دقيق هزينه‌ها را داشته باشند؛ فراموش نكنيم در روز واپسين بايد پاسخگوي ريال به ريال بيت‌المال باشيم. نكته آخراينكه درواگذاري زمين‌هاي آماده كشت بايد كاملا قانوني عمل كرده و از پارتي بازي و غيره بپرهيزيم. به نظر مي‌رسد افراد بومي اولويت بيشتري دراين زمينه داشته باشند.